Wilhelm Hauff.
Li calif Khasid de Bagdad sidet un vez durant un bell pos-midí commodmen sur su sofa. Il hat dormit un poc, nam it esset un calid die, e nu pos su dormette il aspectet tre seren. Il fumat ex un long pipe ex rose-ligne, trincat ye vezes un poc de café, quel un sclavo le infuset, e chascun vez glattat su barbe per li manu, quande li gust hat pleset le. In un parol: On videt, que li calif esset in bon spíritu. In ti hore on posset tre bonmen parlar con il, proque il tande esset sempre indulgent e affabil. Pro to su grand-visir Mansor visitat le omni dies in ti témpor. Anc ye ti pos-midí il venit, ma il aspectet tre pensiv, totmen contra su custom. Li calif prendet li pipe un poc ex li bocc e questionat: «Pro quo tu fa un tam pensiv expression, grand-visir?»
Li grand-visir cruzat su brasses súper su péctore, inclinat se contra su dómino e respondet: «Dómino, yo ne save, esque yo fa un pensiv expression. Ma ta infra ante li palace sta un mercero, quel have tam bell coses, que yo senti chagrin, proque yo ne have mult superflú moné.»
Li calif, quel ja desde long volet injoyar su grand-visir, inviat un nigri sclavo ad-infra, por adducter li mercero. Pos curt témpor li sclavo revenit con il. Il esset un micri, corpulent mann, con nigri-brun visage e vestit per chifonat vestes. Il portat un chest, quel esset plen de un multité de coses, perles e annels, abundantmen ornat pistols, boccales e péctins. Li calif e su grand-visir examinat omnicós, e li calif comprat finalmen por se e Mansor bell pistols, ma por li marita del visir un péctin. Quande li mercero ja intentet fermir su chest, li calif videt un micri tiruor e questionat, esque anc in it es ancor merces. Li mercero extirat li tiruore e monstrat un bux con nigratri pulvre e un paper con straņi scritura, quel ni li calif ni Mansor posset leer. «Yo recivet ti du pezzes unvez de un mercator, quel trovat les in Mecca sur li strada», dit li mercero, «yo ne save, quo illi contene; illi servi Vos contra modest precie, nam yo ne have usu por les.» Li calif, quel con plesura havet veļi manuscrits in su bibliotheca, etsí il ne posset leer les, comprat scritura e bux e demisset li mercero. Ma li calif pensat e volet saver, quo di li scritura, e il questionat li visir, esque il conosse alquem, quel posse dechiffrar it. Il respondet: «Max benevolent Senior e Dómino, apu li grand mosqué logía un mann, qui es nominat Selim li doct. Il comprende omni lingues. Fa le venir, forsan il conosse ti mysteriós scritura!»
It ne besonat mult témpor, till que on ha fat venir li doct mann. «Selim», dit le li calif, «Selim, on di, que tu es tre sagi. Ples regardar ti scritura un poc, esque tu posse leer it! Si tu posse leer it, tu va reciver de me un nov gala, si tu ne posse leer it, tu va reciver dúdeci colpes sur li guance e duanti quin sur li soleas, proque sin causa on vell nóminar te Selim li doct.» Selim inclinat-se e dit: «Tui vole mey esser compleet, mi dómino!» Il regardat li scritura durant long témpor, ma subitmen il exclamat: «To es latin, mi dómino, o yo mey pender.» «Di me, quo it di», ordonat li calif, «si it es latin!»
Selim comensat traducter: «Hom, quel tu trova to, lauda Allah pro su gratie! Qui snifla del pulvre in ti bux e di «Mutabor», ti posse mutar se in omni animale e anc comprender li lingue del animales. Si il vole remutar se a su homan forme, il mey inclinar se tri vezes ad oriente e denove parlar ti parol. Ma garda te, que tu mey ne rider, durantque tu es mutat, nam li parol vell strax desapparir ex tu memorie e tu vell perpetuimen restar un animal.»
Posquam Selim li doct leet talmen, li calif esset joyós súper mesura. Il fat li doct jurar, que il mey dir a nequí pri li secrete, donat le un bell vestiment e demisset le. Ma a su grand-visir il dit: «To esset bon comprat, Mansor! Quam yo joya var esser un animal! Deman tu va venir a me in li matin. Noi va ear extra li cité, siflar un poc ex mi bux e poy va escutar, quo es parlat in li aer e li aqua, in li forest e sur li campaņe.»
Li calif Khasid in li secuent matin apen hat dejeunat e vestit se, quande ja li grand-visir apparit por accompaniar le in li excursion. Li calif fixat li bux con li magic pulvre sur su cintura, e pos har ordonat a su escorte remaner, il avansat tot sol con li grand-visir. In prim illi eat tra li larg jardins del calif, ma vanmen spiat ye alquó vivent, por provar su artificie. Finalmen li grand-visir proposit ear plu lontan a un lago, u il ja sovente hat videt mult animales, precipue storcs, queles per lor ceremonial charactere e claccada sempre captet su attention.
Li calif approbat li proposition de su visir e promenat con il al lago. Quande illi hat advenit ta, illi videt un storc promenar seriosmen, serchante ranes e ta e ta un poc claccante. In sam témpore illi videt lontan súper se un altri storc, planeant a ti region.
«Yo paría ye mi barbe, max benigni dómino,» dit li grand-visir, «ti du long-crures have nu un bon conversation. Quo, si noi vell devenir storcs?»
«Bonmen dit!» respondet li calif. «Ma ante to noi mey regardar, qualmen on redeveni homan. – Rectmen! Tri vezes inclinar se ad oriente e dir «Mutabor», tande yo redeveni calif e tu – visir. Ma ye Deo, ne rider o noi va esser perdit!»
Durantque li calif parlat, il videt li altri storc planear súper lor caps e lentmen atterrar. Per rapid geste il tirat li bux ex su cintura, prendet un prens, offertat it al grand-visir, quel egalmen sniflat, e ambi vocat: «Mutabor!»
Strax lor gambes contractet-se e devenit tenui e rubi, li bell yelb e rubi pantufles del calif e de su compaņon devenit deformat storc-pedes, li brasses devenit ales, li coll crescet ex li epols a un longore de un cudade, li barbe desapparit, e moll plums covrit li córpor.
«Vu have un bell bec, senior grand-visir», dit pos long astonament li calif. «Ye li barb del prophete, un tal cose yo ne ha videt in mi tot vive.»
«Mi max humil mersí,» respondet li grand-visir, inclinante-se; «ma yo vell audaciar dir, que Vor Altess quam storc aspecte presc plu jolli quam quam calif. Ma ples venir, que noi mey spionar nor camerade ta e apprende, esque noi vermen comprende li lingue del storcs!»
Durant to li altri storc hat atterrat. Il purificat su pedes per su bec, ordinat su plumes e approximat li unesim storc. Ma li du nov storcs rapidmen approximat les e astonat escutat li secuent conversation: «Bon matin, seniora Gambolongi, tam temporan Vu ja es sur li prate?»
«Bon mersí, car Claccabeca! Yo prendet un litt dejeuné. Forsan Vu senti appetit a un quadresim de lacert o un gamb de ran?»
«Mersí, ma hodie yo have null appetit. Yo veni pro totmen altri caus sur li prate. Hodie yo deve dansar avan li jardins de mi patre, e antey yo vole exercir un poc.»
In sam témpor li yun storca per straņi movements eat tra li camp. Li calif e Mansor secuet la astonatmen per lor regarda. Ma quande illa stat in picturesc position sur un ped e suavimen movet su ales, li du ne posset retener se; un ínstoppabil risu apparit ex lor becs, quel illi posset finir solmen pos long témpor. Li calif quam unesim retrovat su rason. «Quel joc!» il vocat, «It ne es payabil per omni aure. Damage, que li stult animales fuit de nor rision o illi vell har comensat cantar!»
Ma nu li grand-visir rememorat, que li risu durant li transformation esset interdit. Il communicat su anxie pro to al calif. «Tónner, Mecca e Medina! To vell esser un mal joc, si yo vell restar un storc! Rememora dunc ti stult parol, yo ne posse dir it!»
«Tri vezes contra oriente noi deve inclinar nos e parlar: Mu– Mu– Mu–»
Illi posit se contra oriente e inclinat se sin cessa, que lor becs presc tuchat li terra. Ma, quel chagrin, illi hat obliviat li magic parol, e quam li calif inclinat se, quam passionatmen su visir vocat «Mu– Muu», chascun memorie pri to hat desapparit, e li povri Khasid e su visir esset e restat storcs.
Trist, li transformates migrat tra li camps, illi ne savet, quo illi mey far in lor misere. Illi posset ni changear lor storcin pelle, ni revenir al cité, por far se reconosset, nam qui vell har credet a un storc, que il es un calif, e si on mem vell har credet it, esque li citeanes de Bagdad vell voler un storc quam calif?
Illi circumvagat durant pluri dies e nutrit se miserabilmen per fructes del agre, queles illi ne posset aptmen manjar pro lor long becs. Appetit a lacertes e ranes illi ne sentit, nam illi timet, irritar lor stomac per tal delicatesses. Lor sol amusament in ti trist témpor esset, que illi posset volar, e dunc illi soventmen avolat al tegmentes de Bagdad por vider, quo evenit in li cité.
Durant li unesim dies illi remarcat grand perturbation e affliction in li cité. Ma quande illi sidet circa li quadresim die de lor insorciament sur li palace del calif, illi videt infra sur li stradas un pompós procession. Tamburs e siflettes sonat, un hom vestit per un auribrodat scarlatin mantó cavalcat sur un decorat cavalle, circumdat de brilliant servitores. Li demí de Bagdad curret pos il, e omnis vocat: «Salute a Mizra, dómino de Bagdad!» Ta li du storcs sur li tegment del palace regardat a unaltru, e li calif Khasid dit: «Esque tu conjecte nu, pro quo yo es insorciat, grand-visir? Ti Mizra es li filio de mi mortal ínamic, del potent mago Kashnur, quel in un mal hore jurat me venjantie. Null altri quam il vendit nos li mutatori pulvre. Ma ancor yo ne abandona mi esperantie. Veni con me, fidel compaņon de mi ínfelicie, lass nos migrar al tomb del prophete, forsan sur li santi loc li sorceríe va esser soluet.»
Illi levat se del tegment del palace e volat al region de Medina.
Li volada ne passat bonmen, nam li du storcs havet ancor poc experientie. «O dómino,» gemet li grand-visir pos quelc horas, «con Vor permission, yo ne posse plu perdurar durant long témpor. Vu vola vermen tro rapid! Anc, it es ja vésper, e it vell esser bon, serchar un logí por li nocte.»
Khasid exaudit li petition de su servitor, e proque il videt infra in un valley un ruina, quel promisset un refúie, illi volat a ta. Li loc, in quel illi refuit, semblabilmen hat esset un palace. Bell colonnes prominet ínter li ruines; pluri chambres, queles esset ancor relativmen bon conservat, attestat del anteyan splendore del dom. Khasid e su compaņon promenat tra li corridores por serchar un sicc loc por se. Subitmen storc Mansor stoppat. «Dómino e mastre,» il chuchotat pianmen, «certmen it es stupid por un grand-visir, e plu mem por un storc, timer phantomes! Mi mente es in straņi statu, nam apu nos yo audit clarmen un sospira e un gemida.» Nu anc li calif stoppat e audit clarmen un pian plorada, quel appartenet plu a un hom quam a un animale. Plen de expectation il intentet ear al region, ex quel venit li lamentation; ma li visir retenet le per su bec e implorat le, que il ne mey currer a nov ínconosset dangeres. Ma in van! Li calif, in quel battet un brav cordie anc sub li storcin plumage, for-raffat se, perdient quelc plumes, e curret in un tenebrós corridor. Pos curt témpor il hat attiņet un porta, quel semblat esser solmen appoyat e de quel il audit clarmen sospiras e pian plorada. Per su bec il appertet li porta ma surprisat stoppat sur li syll. In li ruinat chambre, quel esset scarsmen illuminat solmen per un micri treļat fenestre, il videt un grand ul sider sur li suol. Grand larmes rulat ex su grand rond ocules, e per rauc voce it vocat su lamentation ex su curvat bec. Ma quande illa perceptet li calif e su visir, quel ínterim hat approximat se, illa criat pro joy. Gracilmen illa siccat per su brun-maculat ale li larmes ex su ocules, e ye li grand astonament de ambi illa vocat in bon homan arabic: «Bonvenit vu storcs, vu es un bon signe por mi salvation, nam on ha pre-dit me unquande, que per storcs va venir me un grand felicie!»
Posquam li calif hat superat su astonament, il inclinat se con su long coll, mettet su pedes in graciós position e parlat: «Noct-ul! Secun tu paroles yo posse creder vider un camarada de suffrentie in te. Ma ve, tui esperantie, que per noi mey venir te salvation, es van. Tu va reconosser nor ímpotentie, quande tu va audir nor historie.» Li noct-ul petit le parlar; li calif commensat e racontat to, quo noi ja save.
Posquam li calif hat racontat su historie, illa mersiat le e dit: «Escuta anc mi historie e audi, que yo ne es minu ínfelici quam tu! Mi patre es li rey de India, yo, su unic ínfelici filia, es nominat Lusa. Ti mago Kashnur, qui insorciat vos, jettat anc me in desfelicie. Un die il venit a mi patre e desirat me quam marita por su filio Mizra. Ma mi patre, essent un ardós mann, ordonat jettar le a bass li scaliere. Li miserabil savet denove furter se proxim me sub un altri form, e quande yo unquande volet prender refriscagies in mi jardin, il apportat me, dissimulat quam sclavo, un trinc, quel mutat me a ti horribil figura. Quande yo evanescet pro terrore, il portat me a ci e per terribil voce criat a mi oreļes: «Ta tu mey restar, odiat del animales, till tui fin o tillque alquí ex liber volentie desira, que tu mey devenir su marita. Talmen yo venja me de te e de tui orguļos patre.»
Depoy ha passat mult mensus. Solitari e trist yo vive quam eremit in ti muraļa, lontan del munde, abominabil mem al animales. Li bell natura es cludet avan me, nam yo es ciec in li die, e solmen quande li lune effusa su pallid luce trans ti ruina, li invelopant vel cade de mi regarda.»
Li ul finit e denove siccat se li ocules per li ale, nam li raconta de su suffrentie hat fat fluer su larmes.
Li calif hat immerget in profund meditation durant li raconta del princessa. «Si yo ne falli», il remarcat, «ínter tui e mi ínfelicie existe un secret relation; ma u yo trova li clave de ti enigma?» Li ul respondet le: «O senior, anc yo senti to; nam unquande in mi yunitá un sagi fémina pre-dit me, que un storc va apportar me grand felicie. Forsan yo save, in qual maniere noi posse salvar nos.» Li calif esset tre astonat e questionat, de qual maniere illa parlat. «Li mago, quel fat nos ambi ínfelici», illa dit, «veni sempre pos quelc mensus in ti ruinas. Ne lontan de ti chambre es un sala. Ta il banquetta con mult camarades. Ja sovent yo fe spionar les ta. Illi raconta a unaltru su infam ovres, forsan tande il va enunciar li magic parol, quel vu ha obliviat.»
«O max car princessa», vocat li calif, «di nos, quande il va venir e u es ti sala?»
Li ul silentiat durant quelc témpor e poy dit: «Ne prende it quam desaffabilitá, ma ples comprender me rect, mi seniores, solmen sub un condition yo posse satisfar Vor desir.»
«Parla! Parla!», vocat Khasid. «Ordona, yo accepta omnicós!»
«Nam anc yo vole esser liber in sam témpor; ma to posse evenir solmen, si un ex Vu conducte me in matrimonie.»
Li storcs semblat un poc consternat de ti proposition, e li calif fat un signe a su servitor, que illi mey exear por un curt témpor.
«Grand-visir», li calif dit avan li porta, «to es un stult affere, ma Vu vell posser accepter la.»
«Vermen?», ti respondet, «que mi marita mey grattar mi ocules, quande yo va venir ad-hem? Ultra to yo es un veļi hom, e Vu es ancor yun e ínmaritat e vell plu bon posser conducter un yun bell princessa in matrimonie.»
«Ma to es li problema», sospirat li calif, ínfelicimen tenent su ales, «qui ha dit te, que illa es yun e bell? To es comprar li cat in li sacc!»
Illi parlat con unaltru ancor durant long témpor, ma finalmen, quande li calif videt, que su visir vell restar storc in vice de maritar li ul, il resoluet se, self satisfar li condition. Li ul esset tre injoyat. Illa confesset les, que illi ne vell har posset venir in plu bon témpor, proque supposibilmen in ti nocte li magos vell convenir.
Illa exeat con li storcs ex li chambre por conducter les in ti sala. Durant long témpor illi secuet un obscur galeríe; finalmen ex un demí-ruinat mure un clar luce brilliat a illi. Quande illi hat advenit ta, li ul consiliat les, tener se max tranquil. Tra li apertura, che quel illi stat, illi posset vider un grand sala. It esset ornat de un grand circul de colonnes e splendidmen decorat. Mult colorós lampas substituet li luce del die. In li medie del sala trovat se un rond table, charjat de mult e exquisit manjages. Círcum li table stat un sofa, sur quel sidet ott mannes. Li storcs reconosset un de ti mannes quam li mercero, quel hat vendit les li magic pulvre. Su vicino invitat le, raportar su max nov actes. Il racontat ínter altricós anc li historie del calif e de su visir.
«Quel parol tu ha commisset les?» un altri mago questionat le. «Un sat desfacil latin parol, it es Mutabor.»
Quande li storcs che lor apertura audit to, illi presc obliviat se pro joy. Sur su grand pedes illi curret tam rapid al porta del ruina, que li ul posset apen secuer les. Ta li emotionat calif dit al ul: «Salvatoressa de mi vive e del vive de mi amíco, accepta quam etern mersí por to, quo tu ha fat nos, me quam tu marito!» Tande il tornat se vers ost. Tri vezes li storcs inclinat su long colles contra li sole, quel just in ti moment levat se de-pos li montaņe; «Mutabor!» illi vocat e strax illi esset mutat, e in li alt joy del nov-donat vive, dómino e servitor ridente e plorante imbrassat se. Ma qui descrí lor astonament, quande illi regardat círcum se? Un bell dama, magnificmen ornat, stat avan les. Rident illa dat li manu al calif. «Esque Vu ne plu reconosse Vor noct-ul?» illa dit. It esset illa; li calif esset tam ravisset de su bellitá e charm, que il exclamat, que it ha esset su max grand felicie, que il ha devenit un storc.
Li trien nu avansat vers Bagdad. Li calif trovat in su vestimentes ne solmen li bux con li magic pulvre, ma anc su bors. Dunc il comprat in li secuent village omnicós, quel esset necessi por li viagie, e tost illi venit al portas de Bagdad. Ta li advent del calif excitat grand astonament. On hat declarat le mort, e li popul dunc esset tre injoyat, re-reciver su amat dómino.
Ma plu fort crescet li odie contra li fraudator Mizra. Li popul marchat al palace e imprisonat li veļi mago e su filio. Li calif inviat li veļon in li sam chambre del ruina, quel li princessa hat inlogiat, e ordonat pender le. Ma al filio, qui ne conosset li artes de su patre, li calif posit li alternatives: o sniflar o morir. Quande il hat electet sniflar, li grand-visir proposit le li bux. Un sat grand prens, e li magic parol del calif mutat le a un storc. Li calif ordonat includer le in un ferrin cage, quel esset posit in su jardin.
Longmen e contentmen calif Khasid vivet con su marita, li princessa; su max gay horas esset tis, quande li grand-visir visitet le in li pos-midí; tande illi sovente parlat pri lor storcin aventura, e quande li calif esset sat gay, il concedet immitar li grand-visir, quam il hat aspectet quam storc. Tande il marchat con grav grimasse e ínelastic gambes a ti e ta in li chambre, claccat, movet li brasses quam ales e demonstrat, quam il vanimen hat inclinat se vers ost e vocat Mu– Mu–. Por li seniora califessa e su infantes ti presentation esset sempre un grand joy; ma si li calif tro longmen claccat e inclinat li coll e criat Mu– Mu–, li visir ridettante menaciat le: Il va communicar al seniora califessa to, quo ha esset discusset ante li porta del princessa noct-ul.
Trad. S. Hartwig